Bezpieczne pomaganie młodzieży w spotkaniu z gośćmi z zagranicy
W spotkaniu z gośćmi przybywającymi z za granicy istotne jest, aby przed jakimikolwiek działaniami pomocowymi stworzyć bezpieczną przestrzeń, wspólnotę przeżywania. Bezpieczne pomaganie wymaga skoncentrowania się najpierw na sobie. Uporządkowania myśli, uczuć, postaw i wyobrażeń. Z tego miejsca można rozpoczynać słuchanie. Teraz to ono jest ważniejsze od mówienia. Z uważnego i empatycznego słuchania może powstać bezpieczne miejsce, którego bywalcy mogą być sobą.
Trauma a bezpieczne pomaganie
Spotkanie ze zdarzeniem, które przekracza nasze możliwości pojmowania i odczuwania może prowadzić do traumy. Ta jest przede wszystkim zmianą w funkcjonowaniu psychicznym. Wpływa na nasz nastrój, motywację, zmienia myśli i przede wszystkim łączy się z bólem psychicznym, niemożnością pełnienia ról oraz regulowania swoich stanów.
Ważne jest to, że jest to zjawisko, które nie pojawia się od razu po zdarzeniu. Czasem potrzeba dni, tygodni, a czasem lat bezpieczeństwa by nasz umysł podjął się przepracowywania traumy. Tego procesu nie można przyspieszać bez odpowiedniego przygotowania. Nie należy też ulegać wrażeniu, że jeśli ktoś chętnie opowiada o swoich traumatycznych doświadczeniach to powinniśmy tego wysłuchać. Otwarcie rozmowy jest prostsze od odpowiedniego jej poprowadzenia oraz doprowadzenia do bezpiecznego zakończenia.
Podobnie jak każdy może wbiec do płonącego budynku, ale tylko doświadczony strażak potrafi udzielić komuś pomocy i bezpiecznie wyjść.
Terapią traumy zajmują się psycho-traumatolodzy, psychoterapeuci i psychologowie, zwykle pracują w szkole poznawczo-behawioralnej, technikami np. EMDR, narracyjnymi, arteterapeutycznymi.
Warto skierować osobę potrzebującą pomocy do odpowiedniego specjalisty. Ponowne doświadczenie wspomnień zdarzeń traumatyzujących powoduje wtórną traumatyzację, a ta utrudnia późniejsze działania terapeutyczne bo utrwala nieadaptacyjne mechanizmy.
Jesteśmy tu i teraz
Sytuacja osób doświadczających wojny bezpośrednio jak i pośrednio często powoduje, że myśli uciekają do strasznych miejsc, makabrycznych obrazów i silnych uczuć. Kluczowe jest, by przywoływać te myśli i uczucia do obecnej chwili. Pokazywać, że tu i teraz jest bezpiecznie. Ponadto koncentracja na aktualnych zadaniach pozwala zachować poczucie sprawstwa, które odbiera trauma. Możliwość decydowania o sobie, nawet w codziennych rzeczach pozwala nam zachować kontrolę nad rzeczywistością.
Gdy osoby po doświadczeniach traumatycznych nagle zmienią zachowanie, staną się cichsze lub głośniejsze niż zwykle, warto zwrócić ich uwagę na tę zmianę, nazwać emocje i pomóc wrócić do bezpieczeństwa.
Rozmowa o wojnie to nie okazja do wymiany wiadomości
Fakty, opinie, przewidywania, analizy docierają do nas z prędkością światła. Często doświadczamy przesytu. Nadmiernego, niedającego się opanować napięcia. Często idąc za nim wchodzimy w spory, a czasem nawet kłótnie o to jak jest, co trzeba zrobić. Zaczynamy oceniać i jeszcze silniej przeżywać.
Stąd kluczowe jest, by skoncentrować się na swoich przeżyciach i umożliwić to innym. Dlatego w rozmowach z ludźmi (zwłaszcza tymi młodymi) warto pytać „jak się czujesz”, zamiast „co myślisz”, „jak działasz”. Nazywanie uczuć pozwala nam je opanować i odzyskać kontrolę nad własnym doświadczeniem.
W rozmowach z ludźmi często słychać w ich wypowiedziach echa innych. Obiegowe opinie, informacje i interpretacje. Często dlatego, że karmimy się wiadomościami próbując dowiedzieć się wystarczająco dużo, by zrozumieć niezrozumiałe. Niestety wojna, cierpienie i strata nie dadzą się zrozumieć. Napędza to mechanizm ciągłego poszukiwania i wzmaga napięcie. A to, gdy przekroczy pewien (charakterystyczny, inny dla każdego poziom) tracimy możliwość panowania nad naszym stanem.
Własne uczucia i interpretacje poddają się modyfikacjom. Można przy pomocy świadomego oddechu, refleksji i działania zapanować nad sobą. Często wymaga to odcięcia się od informacji. Nie jest to przejaw obojętności a raczej dbania o swoje zasoby, które w najbliższym czasie będą potrzebne do niesienia pomocy.
Dla profesjonalistów - nauczycieli, psychologów, pedagogów, pomagaczy
Jak rozmawiać z uchodźcami o ich sytuacji? Jak pomagać bezpiecznie, tak by nie zaszkodzić sobie i innym? Jak korzystać z umiejętności i narzędzi, które już mamy w nowej sytuacji. Zapraszam do obejrzenia nagrania webinaru organizowanego w ramach serii: „ABC pomagania dla specjalistów i nauczycieli w pracy z dziećmi i młodzieżą ukraińską w obliczu wojny” zorganizowanego przez Akademię Webinaru.
W wystąpieniu poruszam 3 tematy:
- Przygotowanie do słuchania – Jak słuchać by słyszeć, a nie tylko odpowiedzieć
- Emocje przed ocenami – jak koncentrować rozmówców na tym co czują, a nie na tym co powinno się zrobić
- Budowanie wspólnoty przeżywania – bezpieczne miejsce do mówienia o potrzebach
Nagranie zrealizowane 8 marca 2022 o godzinie 20.15
Pobierz prezentację z najważniejszymi punktami wypowiedzi, propozycjami ćwiczeń oraz bibliografią.
Telefoniczna i zdalna pomoc
Wiele z działań, które podejmujemy by pomagać wymagają kontaktu zdalnego. Dzięki temu możemy pomóc osobom, które mają trudność by pojawić się w konkretnym miejscu lub po prostu nie wiedzą gdzie mogę szukać wsparcia.
Ważne by podczas takich rozmów skoncentrować się na doraźnej pomocy oraz zachować czujność i adekwatnie kierować rozmówców do odpowiednich miejsc pomocy.
Bibliografia
Besta, T., Jaśko, K., Grzymała-Moszczyńska, J., & Górska, P. (2019). Walcz, protestuj, zmieniaj świat: Psychologia aktywizmu. Smak Słowa. Bloom, P. (2018). Against empathy: The case for rational compassion. Ecco.
Cierpiałkowska, L. (2009). Psychopatologia (3. wyd., T. 15). Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Czachur, W., Kulczyńska, A., & Kumięga, Ł. (2016). Jak analizować dyskurs?: Perspektywy dydaktyczne. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Davidson, R. J., & Begley, S. (2013). Życie emocjonalne mózgu (M. Gola, Red.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dintersmith, T. (2018). What school could be: Insights and inspiration from teachers across America. Princeton University Press.
Ekman, P. (2012). Emocje ujawnione: Odkryj, co ludzie chcą przed Tobą zataić, i dowiedz się czegoś więcej o sobie (W. Białas, Tłum.). Helion.
Harwas-Napierała, B., & Trempała, J. (2014). Psychologia rozwoju człowieka (T. 2). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jakub Kołodziejczyk. (2005). Dyscyplina w klasie Metody i techniki interwencji. Sophia.
Katra, G., & Sokołowska, E. (2018). Rola i zadania psychologa we współczesnej szkole. Wolters Kluwer Polska : przy współpracy Wydawnictwa Fraszka Edukacyjna.
Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z., & Wydawnictwo Naukowe PWN. (2020). Kiedy trauma innych staje się własna: Negatywne i pozytywne konsekwencje pomagania osobom po doświadczeniach traumatycznych. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Petty, G. (2017). Nowoczesne nauczanie: Praktyczne wskazówki i techniki dla nauczycieli, wykładowców i szkoleniowców (J. Bartosik, Tłum.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Schulz von Thun, F. (2006). Sztuka rozmawiania 4. 4. Wydawnictwo WAM.
Siegel, D. J., & Bryson, T. P. (2016). Zintegrowany mózg – zintegrowane dziecko: 12 rewolucyjnych strategii kształtujących umysł twojego dziecka. Dom Wydawniczy Rebis.
Weigl, B., & Maliszkiewcz, B. (Red.). (1998). Inni to także my: Mniejszości narodowe w Polsce: Białorusini, Cyganie, Litwini, Niemcy, Ukraińcy, Żydzi (Wyd. 1). GWP.
